Rocznice literackie
 

Rok 2011 - rokiem

Czesława Miłosza (na podstawie uchwały Sejmu RP z 8 października 2010)

Marii Skłodowskiej-Curie (na podstawie uchwały Sejmu RP z 3 grudnia 2010)

Jana Heweliusza (na podstawie uchwały Sejmu RP z 16 grudnia 2010)

"Europejskim Rokiem Działalności Wolontariackiej na Rzecz Aktywnego Obywatelstwa" - uchwaliła Rada Unii Europejskiej

"Międzynarodowym Rokiem Chemii" - ustanowiła Organizacja Narodów Zjednoczonych

 

Maria Skłodowska-Curie ur. 7 IX 1867 w Warszawie, zm. 4 VII 1934 w Sancellemoz, (Francja ), żona Piotra Curie, matka Ireny Joliot- Curie, chemik i fizyk; współtwórczyni nauki o promieniotwórczości, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii jądrowej. Po ukończeniu pensji w Warszawie naukę kontynuowała początkowo na nielegalnym Uniwersytecie Latającym, a następnie korzystając z pracowni Muzeum Przemysłu i Rolnictwa. W 1891r. wyjechała do Francji. Studiowała na Sorbonie, gdzie następnie od 1904r. kierowała laboratorium i od 1906 (po śmierci męża) katedrą promieniotwórczości; zorganizowała Instytut Radowy w Paryżu, przyczyniła się do powstania , otwartej w 1912 r. Pracowni Radiologicznej Warszawskiego Towarzystwa Naukowego, a później (1932) -Instytutu Radowego w Warszawie. Kontynuowała badania A.H. Becquerela nad promieniowaniem emitowanym przez sole uranu. W wyniku tych prac wysunęła pogląd o atomowym charakterze promieniotwórczości (O promieniowaniu wysyłanym przez związki uranu i toru 1896). Podczas systematycznych badań promieniotwórczych minerałów zawierających uran i tor stwierdziła, że niektóre z nich wykazują większą aktywność promieniotwórczą ,niżby to wynikało z zawartości w nich uranu i toru; wyraziła przypuszczenie, że minerały te zawierają silniejsze od dotychczas znanych pierwiastki promieniotwórcze. Dalsze badania doprowadziły do odkrycia w 1898 r. wspólnie z P. Curie, polonu i radu, za które to prace małżonkowie Curie ( wraz z Becquerelem) otrzymali w 1903 r. Nagrodę nobla w dziedzinie fizyki; następnie M. Skłodowska Curie wyodrębniła rad. W 1911 r. otrzymała po raz drugi Nagrodę Nobla, tym razem w dziedzinie chemii, za pracę nad chemicznymi i fizycznymi właściwościami polonu i radu oraz za prace dotyczące metod wyodrębniania, oczyszczania i pomiaru aktywności pierwiastków promieniotwórczych. W 1995 r. prochy M. Skłodowskiej- Curie i jej męża spoczęły w paryskim Panteonie.

 

Jan Heweliusz (1611-1687). Astronom ten podjął w Polsce po stuletniej przerwie tradycje obserwacyjne Kopernika. Zajmuje on w astronomii specjalną pozycję. Jest nie tylko wybitnym i wszechstronnym obserwatorem' ale także konstruktorem narzędzi astronomicznych .Swoje obserwatorium w Gdańsku-chronologicznie drugie po Uraniborgu obserwatorium na świecie-zbudował w 1641r.na dachach trzech sąsiednich swych domów przy ulicy Korzennej w pobliżu Ratusza Staromiejskiego. Długo było ono największym i najlepiej wyposażonym ośrodkiem tego typu w Europie. Toteż nierzadko odwiedzali Heweliusza uczeni zagraniczni. Heweliusz pochodził z rodziny patrycjuszów gdańskich, do 16 roku życia kształcił się w szkole polskiej w Grudziądzu .Zapału do astronomii udzielił mu nauczyciel gimnazjum gdańskiego Piotr Crüger. Warunki do pracy układały się jak najlepiej. Heweliusz zdradzał bowiem ogromną wytrwałość, posiadał niezwykle bystry wzrok, był także dobrym rysownikiem i rytownikiem, a przy tym znał się sam na obróbce drewna, metali i szkła. Narzędzia do obserwacji budował więc przeważnie sam, przechodząc z konstrukcji drzewnych na żelazo i mosiądz. Ówczesne obiektywy były nieachromatyczne, dawały obwódki barwne wokół wytworzonych obrazów, zwłaszcza na skrajach pola widzenia. Ażeby zwalczyć to zabarwienie, używał obiektywów o długich ogniskowych, gdyż wówczas mógł korzystać tylko ze środkowych części wytworzonych obrazów. Stąd tak duże rozmiary jego lunet. Do pomiarów kątów na niebie używał Heweliusz zbudowanych przez siebie dużych rozmiarów sekstansów bez optyki .W roku 1652- a więc dwa lata wcześniej niż Huygens-zastosował Heweliusz w swym obserwatorium zegar wahadłowy. Astronom ten czynny był we wszystkich dziedzinach ,jakie wówczas uprawiano. Przede wszystkim jest on twórcą topografii Księżyca. Jego "Selenographia", nad którą pracował pięć lat ,przez 150 lat stanowiła podstawę do dalszych badań powierzchni satelity dla paru pokoleń astronomów. wiele uwagi poświęcał kometom, których wykrył sześć w latach:1652, 1661, 1664, 1665 i 1667. Jego dzieło "Cometographia"(1668) obejmuje historię i opis wszystkich podówczas znanych komet aż po rok 1665. W latach 1673 i 1679 ogłosił Heweliusz drukiem dwutomowe dzieło pt.: "Machina coelestis", zawierające szczegółowy opis jego narzędzi, większość własnych obserwacji oraz autobiografię. Wszystkie te dzieła drukował we własnej na ten cel założonej drukarni. W obserwacjach, które prowadził przez czterdzieści lat, pomagała mu żona Elżbieta. Ona to po jego śmierci wydała drukiem katalog gwiazd stałych dedykowany królowi Sobieskiemu Dzieło to jest owocem dwuletnich pomiarów położenia na niebie 1564 gwiazd widocznych gołym okiem nad horyzontem Gdańska. Przy katalogowaniu gwiazd Heweliusz uformował kilka nowych gwiazdozbiorów, jak Tarcza Sobieskiego, Psy Gończe, Żyrafa, Sekstans, Jaszczurka i Lew Mały. Nie znajdujemy ich ani u Ptolemeusza, ani u Kopernika. Obserwował też Heweliusz gwiazdy zmieniające blask. W pracach swych był związany z Polską. Propozycji założenia obserwatorium w Paryżu i przesiedlenia się tam nie przyjął. Od króla polskiego pobierał pensję. Heweliusz w uznaniu zasług na polu astronomii został mianowany członkiem Królewskiego Towarzystwa Naukowego w Londynie. Obserwatorium Heweliusza w Gdańsku w ostatniej wojnie spłonęło. Przeoczono jego odbudowę w ramach odtworzenia przeszłości Gdańska, a było ono jednym z jej najciekawszych akcentów.

 

W roku 2011 mija 100. rocznica urodzin Czesława Miłosza. Uchwalony przez Sejm Rok Miłosza będzie okazją do przypomnienia poety i jego dzieła, a także szansą głębszej refleksji na temat związków jego życia i literatury w zagmatwanym XX wieku. W tym samym roku przypada też moment objęcia przez Polskę przywództwa w Unii Europejskiej. Mottem polskiej prezydencji w Unii będzie hasło zaczerpnięte z twórczości Noblisty: "Rodzinna Europa". W setną rocznicę urodzin poety i pisarza Czesława Miłosza Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanawia oddać hołd jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów, który na trwałe wpisał się w dwudziestowieczną literaturę polską i światową.

Czesław Miłosz, wielki polski poeta, urodził się 30 czerwca 1911 roku na ziemiach historycznego Wielkiego Księstwa Litewskiego, dzisiaj leżących w Republice Litwy. Był głęboko przywiązany do stron rodzinnych i często odwoływał się do nich w swojej twórczości. Słynne jest jego upomnienie się w mowie noblowskiej o los państw bałtyckich, które w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow zostały wymazane z mapy Europy. Czesław Miłosz był spadkobiercą i orędownikiem wielkiej tradycji unii polsko-litewskiej, której współczesną kontynuację widział w budowaniu partnerskich stosunków Polski z jej wschodnimi sąsiadami, opartych na niepodległości państwowej i poszanowaniu praw mniejszości narodowych.

Był pisarzem i myślicielem uniwersalnym, dzięki czemu stał się jednym z największych autorytetów intelektualnych. W swojej twórczości Miłosz przekraczał granice kultur, gatunków i języków. Obcował z całą tradycją poetycką - od Biblii, którą tłumaczył, oraz najbliższego mu dziedzictwa polskiej poezji, poprzez wiersze poetów anglosaskich, po Daleki Wschód. Światowe uznanie przyniósł mu, wydany we wczesnych latach 50. we Francji, tom esejów "Zniewolony umysł", który stanowi przenikliwą, do dziś nietracącą na aktualności analizę świadomości porażonej przez totalitarne utopie - jedną z najważniejszych książek XX w.

O wadze twórczości Czesława Miłosza świadczą liczne nagrody, wśród nich - przyznana przez Akademię Szwedzką za całokształt twórczości w 1980 roku - Nagroda Nobla w dziedzinie literatury. W opinii zarówno międzynarodowej krytyki, jak i współczesnych mu poetów, jego dzieło to jedno z najbardziej znaczących zjawisk i światowej literatury.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu jego dorobku twórczego dla dziedzictwa narodowego i światowego, ogłasza rok 2011 Rokiem Czesława Miłosza.
 

Rok 2012 - rokiem

Janusza Korczaka

Józefa Ignacego Kraszewskiego

ks. Piotra Skargi

 

Janusz Korczak, właściwie Henryk Goldszmit (1878-1942), wybitny pedagog, działacz na rzecz praw dziecka, lekarz i autor książek dla dzieci, pochodził z zamożnej zasymilowanej rodziny żydowskiej. Był współtwórcą i dyrektorem Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie, który istniał od 1912 do 1942 roku. Napisał jedną z najpopularniejszych powieści dziecięcych "Król Maciuś Pierwszy". Pisał prace pedagogiczne, m.in. "Jak kochać dzieci".

Z wnioskiem do sejmowej komisji o ustanowienie roku 2012 Rokiem Janusza Korczaka wystąpił rzecznik praw dziecka Marek Michalak. W przyszłym roku przypada 100. rocznica założenia przez Korczaka sierocińca dla dzieci przy ul. Krochmalnej oraz mija 70 lat od śmierci Korczaka w obozie zagłady w Treblince.

"Janusz Korczak był światowej sławy prekursorem działań na rzecz praw dziecka. Traktował dzieci nie tylko jako przedmiot troski ze strony dorosłych. Głosił i realizował w praktyce ideę respektowania praw i interesów dzieci, ich samostanowienia i emancypacji" - napisano w uchwale. Podkreślono w nim, że wierność swoim poglądom potwierdził własnym życiem, bowiem wraz ze swoimi wychowankami zginął w komorze gazowej niemieckiego obozu zagłady w Treblince.

 

Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887) był najpłodniejszym autorem w historii literatury polskiej, napisał ponad 250 powieści, 25 utworów dramatycznych, kilka zbiorów poetyckich, relacje z podróży. Kraszewski pisał powieści społeczne, obyczajowe, ludowe i historyczne. Jest uznawany za reformatora polskiej powieści, który zaszczepił na gruncie rodzimej literatury wzorce z dzieł realistów europejskich.

W 2012 roku przypada 200. rocznica urodzin Józefa Ignacego Kraszewskiego - pisarza, publicysty, historyka, wydawcy, dziennikarza, działacza społecznego i politycznego oraz krytyka literackiego. "Jego imponujący dorobek literacki wywarł trwały wpływ na kulturę i literaturę polską oraz twórczość współczesnych mu i późniejszych pokoleń Polaków" - głosi tekst uchwały.

 

Piotr Skarga (1536-1612) był jezuitą, teologiem, kaznodzieją na dworze Zygmunta III Wazy, rektorem Kolegium Jezuitów w Wilnie i pierwszym rektorem Uniwersytetu Wileńskiego. Opowiadał się za wzmocnieniem władzy królewskiej, i ograniczeniem władzy Sejmu. Założył wiele kolegiów jezuickich, m.in. w Połocku, Rydze i Dorpacie. Zajmował się działalnością filantropijną. Gorliwie działał na rzecz zahamowania protestantyzmu i przywrócenia wpływów Kościoła rzymskokatolickiego.

W uchwale dotyczącym ks. Piotra Skargi napisano: "Zapisał się na kartach historii jako czołowy polski przedstawiciel kontrreformacji, filantrop oraz ten, który w trosce o ojczyznę miał odwagę nazwać po imieniu największe polskie przywary. Nawoływał do zmian postaw rządzących, do reform, by nie doprowadzić Rzeczypospolitej do upadku". W przyszłym roku przypada 400. rocznica śmierci Piotra Skargi.

Wybrane rocznice literackie przypadające w roku 2011:

• 90 rocznica urodzin poety Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (22.01.1921)
• 130 rocznica śmierci Fiodora Dostojewskiego, pisarza rosyjskiego (9.02.1881)
• 125 rocznica urodzin Jerzego Szaniawskiego, dramaturga i prozaika (10.02.1886)
• 100 rocznica urodzin Stefana Kisielewskiego, prozaika, publicysty (7.03.1911)
• 110 rocznica urodzin poety, Juliana Przybosia (5.03.1901)
• 210 rocznica śmierci poety Ignacego Krasickiego (14.03.1801)
• 395 rocznica śmierci Williama Shakespeare, dramaturga angielskiego (23.04.1616)
• 120 rocznica urodzin Michaiła Bułhakowa, pisarza rosyjskiego (14.05.1891)
• 170 rocznica śmierci Juliana Ursyna Niemcewicza, pisarza (21.05.1841)
• 100 rocznica urodzin polskiego poety, noblisty Czesława Miłosza (30.06.1911)
• 170 rocznica urodzin Elizy Orzeszkowej, pisarki (6.04.1841)
• 50 rocznica śmierci Ernesta Hemingwaya, pisarza amerykańskiego, laureata nagrody Nobla z 1954 r. (2.07.1961)
• 70 rocznica śmierci Tadeusza Boya-Żeleńskiego, publicysty, satyryka (3.07.1941)
• 85 rocznica śmierci Jana Kasprowicza, poety (1.08.1926)
• 90 rocznica urodzin Romana Bratnego, pisarza (5.08.1921)
• 90 rocznica urodzin Stanisława Lema, pisarza, prozaika (12.09.1921)
• 190 rocznica urodzin Cypriana Kamila Norwida, poety (24.09.1821)
• 90 rocznica urodzin Tadeusza Różewicza, poety, dramaturga (9.10.1921)
• 95 rocznica urodzin Kazimierza Brandysa, pisarza (27.10.1916)
• 190 rocznica urodzin Fiodora Dostojewskiego, pisarza rosyjskiego (11.11.1821)
• 65 rocznica urodzin Stanisława Barańczaka, poety, tłumacza (13.11.1946)
• 90 rocznica śmierci Gabrieli Zapolskiej, pisarki (17.12.1921)
• 145 rocznica śmierci Adama Mickiewicza (26.12.1866)

Rocznice historyczne przypadające w 2011 roku:

• 350 lat temu wydano pierwszy numer "Merkuriusza Polskiego", pierwszej polskiej gazety (3.01.1661)
• 350 lat temu w Szwecji puszczono w obieg pierwsze w Europie papierowe pieniądze (16.07.1661)
• 220 lat temu Sejm uchwalił pierwszą polską konstytucję, uważaną za pierwszą konstytucję w Europie i drugą w świecie (po wcześniej o 4 lata konstytucji amerykańskiej) (3.05.1791)
• 110 lat temu rozdano pierwsze nagrody Nobla. Laureatów nagrodzono w 4 dyscyplinach (chemia, fizyka, psychologia i medycyna, literatura) a najbardziej znanym noblistą tej pierwszej edycji został Wilhelm C. Rontgen, odkrywca promienia, nazwanych jego imieniem (10.12.1901)
• 90 lat temu Sejm uchwalił Konstytucję Marcową, pierwszą polską nowoczesną konstytucję wprowadzającą ustrój parlamentarno- gabinetowy (17.03.1921)
• 60 lat temu z taśmy produkcyjne warszawskiej fabryki samochodów FSO zjechała pierwsza Warszawa M-20, pierwszy wyprodukowany w Polsce po wojnie samochód osobowy (na licencji rosyjskiej Pobiedy) (6.09.1951)
• 50 lat temu rosyjski kosmonauta Jurij Gagarin odbył pierwszy udany lot człowieka w przestrzeni kosmicznej. Choć trwał on tylko niecałe 2 godziny, a Gagarin zaledwie raz okrążył Ziemię, wydarzenie to stanowiło przełomowy moment w dziejach eksploracji przestrzeni kosmicznej przez człowieka (12.04.1961)
• 30 lat temu w Polsce w okresie najsilniejszego kryzysu, wprowadzono kartki na żywność, początkowo tylko na mięso, potem w miarę rosnących niedoborów także na inne artykuły (środki czystości, papierosy, alkohol, słodycze itp). Kartki na mięso funkcjonowały aż do roku 1989 (28.02.1981)
• 10 lat temu miał miejsce tragiczny w skutkach zamach terrorystyczny, w efekcie którego runęły najwyższe nowojorskie drapacze chmur World Trade Center. Zamach pochłonął życie 2973 ofiar, w tym 6 Polaków (11.09.2001)
• 10 lat temu w Polsce odbyły się wybory do Sejmu i Senatu, w których po raz pierwszy zastosowano nową ordynację, według której 460 posłów wybierano w okręgach wyborczych (23.09.2001)