Artykuły

JAK WYBRAĆ ZAWÓD - dla rozpoczynających

Jeśli od dzieciństwa marzyłeś, by zostać lekarzem lub naukowcem i nie wahasz się w prawidłowym wyborze swojego zawodu - to nie masz problemu. Co by nie powiedziała matka i ojciec, ty z uporem fanatyka wertujesz podręczniki do chemii lub biologii, albo też odwiedzasz koło "informatyczne" i dobrze widzisz siebie, w tym co będziesz robił po skończeniu szkoły.
Jeśli jest tak, to jesteś szczęśliwcem. Dlatego, że wiele dzieci zazwyczaj nie wyobraża sobie, "kim być", i gdzie pójść i czy pójść w ogóle, kiedy umilknie długo oczekiwany ostatni szkolny dzwonek.
Dobrze, kiedy problem wyboru zawodu wzbudza twoje emocje - to oznacza socjalną i psychiczną dojrzałość. Gorzej, jeśli jest ci wszystko jedno: mama za rączkę odprowadzi cię na studia prawnicze (dlatego, że tobie "jakby podobała się" historia), a potem okaże się, że nie możesz wytrzymać przebierając nudne kartki, a i komunikacja z ludźmi cię męczy.
Trudności samookreślenia zawodowego wynikają zazwyczaj u dwóch kategorii dzieci. Pierwsze na razie nie znalazły w tym życiu niczego interesującego. Tak złożyło się, że nauczyciele nie potrafili u nich wydobyć zamiłowania do jakiegokolwiek przedmiotu, a talenty są na razie "zakopane w ziemi". Takie dzieci mogą się bardzo dobrze uczyć, ale niczym się nie pasjonują, życie ich jest po prostu nudne lub monotonne. Nie mogą więc się określić, czym chciałyby się zająć, dlatego że to, co je otacza w ich świecie, nie wprowadza niczego szczególnego. Tak więc z czego wybierać? Jak znam życie, same nie wiedzą, gdzie pracuje ich ojciec, kto to taki ichtiolog - i w ogóle mało orientują się w świecie zawodów. Druga kategoria dzieci jest bardzo aktywna w nauce i w różnych innych formach działalności. Wszystkim się interesują, odwiedzają jednocześnie wszystkie koła zainteresowań, chodzą na trzy fakultety i cztery sportowe sekcje. Więcej! - wszystko się im udaje. Mówi się, że jeśli człowiek ma talent, to we wszystkim. Za co by się nie wziął taki człowiek "geniusz" - we wszystkim osiąga sukcesy. Jednakże i on sam nie może się określić, co mu się podoba bardziej, z czym chciały związać swoje życie.

Jak odnaleźć samego siebie?

Psycholodzy uważają, że przy wyborze zawodu istnieją bardzo ważne związki między psychologicznymi cechami osobowości człowieka i odpowiednimi charakterystykami zawodów. Zawód powinien być przede wszystkim interesujący. Jeśli podobają ci się zwierzęta, rośliny, interesujący będzie dla ciebie zawód, w którym się zetkniesz z obiektami żywej przyrody. Jeśli zaś lubisz technikę - zainteresowania do niej będą w tobie rosły wraz z wykonywaną pracą, np. inżyniera-konstruktora lub fizyka-teoretyka.
Dowolny zawód wymaga od człowieka, aby występowały w nim tak zwane "zawodowo ważne" cechy, np. korektor powinien posiadać uwagę, malarz - obrazowe myślenie itd. Dlatego wybierając określony zawód, istotne jest aby zbadać, czy posiadamy właściwe zdolności odpowiadające ważnym zawodowo cechom. W sytuacji zgodnej, wybierając konkretny zawód, nasze zdolności będą maksymalnie realizowane, i w tych działaniach osiągniemy największy sukces. W końcu typ realizowanych działań zawodowych powinien odpowiadać twoim cechom osobowości, typowi charakterologicznemu. Jeśli jesteś towarzyski - to bardziej będą ci odpowiadały zawody związane z wielogodzinnymi kontaktami z ludźmi, a jeżeli jesteś emocjonalnie niespokojny, nie możesz wypełniać rutynowych prac wymagających koncentracji w ciągu dłuższego czasu. I tak, aby wybrać zawód, niezbędne jest przede wszystkim poznanie samego siebie.
Na pewno często zadajesz sobie pytania: "Jaki jestem?", "Kim jestem na tym świecie?", "Po co żyję?". Lepiej poznać siebie i częściowo odpowiedzieć sobie na takie pytania (w pełni na pewno nie odpowiemy nigdy) pomoże ci ćwiczenie: poparz na siebie oczami innego człowieka. Konkretnego człowieka, którego dobrze znasz - powiedzmy, przyjaciela lub koleżanki z ławki, mamy lub ulubionej dziewczyny. Spróbuj wyjaśnić swoje postępowanie tak, jak by to zrobił inny człowiek - nieznający źródeł ani motywów Twojego postępowania. Zrozumiesz, jakim cię widzą inni ludzie, a z innej strony - wybawisz się od subiektywizmu, przecież we własnym oku, jak wiadomo, nie widać i belki.
Twój charakter na razie się kształtuje, dlatego nie należy przylepiać sobie już etykietki i odstępować od zawodu np. artysty tylko dlatego, że jesteś nieśmiały. Pracuj i wciąż pracuj nad sobą, poznawaj siebie. I pamiętaj, że psychiczne właściwości człowieka (bądź to zdolności, zainteresowania i cechy charakteru) są wyjątkowo giętkie i potrafią się zmieniać. Znanych jest wiele przypadków kiedy to człowiek, nie mający zdolności muzycznych, ale uparcie pragnący się zająć muzyką, w końcu rozwinął muzyczny słuch. Najważniejsze są zainteresowania; zapamiętaj: zdolności tworzą się w działaniu. Przyzwyczaj się do pracy i pracuj. Na jednych zdolnościach daleko nie zajedziesz. Z innej strony, zainteresowania - rzecz nie zawsze stała. Większość dzieci myśli, że lubią nauczany przedmiot, a w konsekwencji podoba się im tylko nauczyciel. Oprócz tego, trudno zrozumieć dlaczego podoba ci się psychologia lub też ekonomia, gdy przecież nie uczyłeś się ich w szkole. Dlatego też, aby się nie pomylić, należy rozszerzać swój horyzont odnośnie do świata zawodów. Zadawaj więc ludziom dorosłym pytania dotyczące ich pracy zawodowej - jak wiem, ludzie z zadowoleniem opowiadają o swojej prawdziwej pracy i o latach studenckich. Wówczas, już bardziej świadomie możesz postanowić, czy jest to dziedzina dla ciebie interesująca, lub wiesz więcej o tej specjalności, na którą składasz dokumenty.
I tak, zorientowany w swoich zdolnościach, zainteresowaniach, osobistych cechach, przystępujesz do wyboru już nie zawodu - a wyższej uczelni. Wyjaśnij, jakie specjalności i specjalizacje odpowiadają interesującemu cię rodzajowi działań. To nie zawsze jednoznaczne odniesienie (np. żeby naprawiać komputery, należy otrzymać specjalność "elektronika"). Przyjęte postanowienie powinno się opierać na wielu danych. Oprócz twojego psychologicznego charakteru ważne są takie informacje jak reputacja wyższej uczelni, forma rekrutacji, opinia przyjaciół, rodziców, koszt nauki. Nie ociągaj się i wypisz na oddzielnej kartce plusy i minusy każdego z tych wariantów. Przeanalizuj dane razem z przyjaciółmi i rówieśnikami. I wówczas zapamiętaj - końcowy wybór należy do ciebie. Wybierając zawód - wybierasz swój los. Zawód powinien przynosić zadowolenie (pozytywne emocje) i maksymalnie zabezpieczać realizację twoich możliwości (korzyści społeczne).

Gdzie dowiedzieć się o zawodach?

Kto to taki makler? A logista? A kto to stylista? Czy jesteś przekonany, że poprawnie wyobrażasz sobie, co stylista robi, jakie wymagania są mu stawiane w jego przygotowaniach zawodowych, jak ważne są cechy osobowości stylisty? Dokładne zaznajomienie się z istotą zawodu jest ważne, po pierwsze - dla osądu przyjętego postanowienia przy wyborze zawodu. Aby nie zdarzyło się, że wybierając zawód, oparłeś się na własnych fragmentarycznych informacjach, a w praktyce specjalista ten robi zupełnie coś innego. Po drugie - informacje o nowych, współczesnych zawodach pomogą analizować rynek pracy (zrozumieć, czego dokładnie uczą w konkretnych wyższych uczelniach, jakich przygotowują specjalistów).

J. Małecki